कमी खर्चात शेळी शेड कसे बांधावे? संपूर्ण मार्गदर्शक

-

 

कमी खर्चात शेळी शेड :  शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण मार्गदर्शक

प्रस्तावना

शेळीपालन हे भारतातील सर्वात जलद वाढणारे पशुपालन व्यवसायांपैकी एक आहे. अनेक नवीन शेतकऱ्यांना वाटते की चांगले शेळी शेड बनवायला जास्त खर्च लागतो. परंतु खरं म्हणजे — कमी खर्चातही मजबूत, हवेशीर आणि आरोग्यपूर्ण शेड तयार करता येते, जर योग्य डिझाइन वापरले तर.

या ब्लॉगमध्ये आम्ही कमी खर्चात शेळी शेड कसे बांधावे, कोणते साहित्य वापरावे, जागा किती लागते, हवादार व्यवस्था कशी ठेवावी इ. सर्व माहिती देत आहोत.

कमी खर्चातील शेळी शेड म्हणजे काय?

कमी खर्चातील गोठा म्हणजे असा शेड ज्यात महागड्या वस्तूंचा वापर न करता, स्थानिक पातळीवर उपलब्ध साहित्य वापरून आरामदायक निवारा तयार करणे.
यात वापरले जाणारे साहित्य:

  • बांबू

  • लाकडी खांब

  • टीन / CGI शीट

  • प्लास्टिक ताडपत्री

  • माती + चुन्याचे फर्श

  • बांबूचे स्लॅटेड फ्लोअर

कमी खर्चातील शेडचे फायदे

  • सुरुवातीचा खर्च कमी

  • दुरुस्ती सोपी आणि स्वस्त

  • ग्रामीण भागात सहज उपलब्ध साहित्य

  • पावसापासून, उष्णतेपासून आणि जंगली प्राण्यांपासून संरक्षण

  • शेड स्वच्छ असल्याने रोगराई कमी



शेडसाठी जागा निवडताना लक्षात ठेवायच्या गोष्टी

  • जमीन उंच आणि कोरडी असावी

  • पाणी साचत नाही अशा ठिकाणी

  • गावाच्या गर्दीत नसावे

  • पाण्याचा स्रोत जवळ

  • शेडची दिशा: पूर्व–पश्चिम (सूर्यप्रकाश आणि हवा चांगली मिळते)

वापरायचे कमी खर्चातील साहित्य

1. बांबू

खूप स्वस्त आणि मजबूत — फ्रेम, मजला, फेंसिंगसाठी उत्तम.

2. लाकडी खांब

शेडची स्ट्रक्चर मजबूत ठेवण्यासाठी.

3. टीन/CGI शीट

छप्पर आणि काही बाजूंसाठी.

4. प्लास्टिक ताडपत्री

तात्पुरत्या भिंतींसाठी.

5. माती + चुन्याची फर्शी

कमी खर्चात आरामदायक फर्शी.

कमी खर्चातील शेडचे प्रकार

1. जमिनीवरील शेड (Kaccha House)

  • मातीची फर्शी, बांबूचे खांब

  • ग्रामीण व लहान शेतकऱ्यांसाठी परफेक्ट

  • खर्च अतिशय कमी

2. उठावदार/Slatted Floor House

  • बांबू/लाकडाचे स्लॅटेड फ्लोअर

  • जमिनीपासून 1–1.5 फूट उंच

  • कोरडे, स्वच्छ वातावरण → रोग कमी

  • सेमी-इंटेन्सिव्ह पद्धतीसाठी उत्तम

शेड डिझाइन टिप्स

  • शेडमध्ये हवा खेळती राहील याची काळजी घ्या

  • स्लॅटेड फ्लोअर असले तर पाणी/मळ खाली पडेल

  • जाळीदार भिंत (wire mesh) वापरल्यास हवा चांगली जाते

  • शेडची उंची 8–10 फूट

  • आजारी शेळ्यांसाठी स्वतंत्र जागा

  • फीडर व वॉटरर शेडच्या बाहेरून ऑपरेट होईल असे ठेवणे

खाद्य-पाणी व्यवस्था

  • बांबू/ PVC पाईपचे फीडर तयार करता येतात

  • पाणी स्वच्छ आणि सतत उपलब्ध

  • पावसाचे पाणी साठवण्याची सोय केल्यास खर्च कमी होतो

अंदाजे खर्च (20–25 शेळ्यांसाठी)

  • बांबू + लाकडी स्ट्रक्चर: ₹12,000–₹25,000

  • टीन/ताडपत्री: ₹5,000–₹10,000

  • मजुरी: ₹5,000–₹8,000

👉 एकूण खर्च: ₹20,000–₹40,000 (साहित्य व क्षेत्रावर अवलंबून)

शेडची देखभाल

  • रोज शेड साफ करणे

  • दर 15 दिवसांनी चुन्याचा फवारा

  • फर्शी सदैव कोरडी ठेवणे

  • हिवाळ्यात गवत/फूस अंथरणे

  • जुने, ओले खाद्य काढून टाकणे

निष्कर्ष

कमी खर्चात शेळी शेड बांधणे अगदी सोपे आहे आणि नवशिक्यांसाठी उत्तम पर्याय आहे. स्थानिक पातळीवरील साहित्य वापरून तयार केलेला शेड मजबूत, हवेशीर व रोगमुक्त असतो. योग्य डिझाइन आणि स्वच्छतेमुळे शेळ्यांचे आरोग्य सुधारते, मृत्यूदर कमी होतो आणि नफा वाढतो.



Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Poultry Brooding – 50 MCQs Set 2

-
Image
 Poultry Brooding – 50 MCQs 1. The brooding period mainly refers to the first: a) 7 days b) 14 days c) 21–28 days d) 35 days Answer: c 2. The best indicator of correct brooding temperature is: a) Thermometer b) Chick behavior c) Litter color d) Feed intake Answer: b 3. Ideal floor temperature at chick placement: a) 21°C b) 25°C c) 28–30°C d) 35°C Answer: c 4. The zone of thermal comfort for chicks is called: a) Thermo-neutral zone b) Comfort zone c) Heat tolerance zone d) Brooding ceiling Answer: a 5. Heat stress in chicks begins when temperature crosses: a) 30°C b) 33°C c) 35°C d) 40°C Answer: c 6. A “cold chick” will mostly show: a) Open-mouth breathing b) Spreading wings c) Piling together d) Drinking excess water Answer: c 7. Brooder temperature is usually maintained by adjusting: a) Feed quantity b) Litter type c) Heat source height d) Ventilation fans Answer: c 8. The humidity must be controlled mainly to avoid: a) Feather shedding ...
Read more

Poultry Brooding – 50 MCQs set 1

-
Image
  Poultry Brooding – 50 MCQs SET 1  (Competitive Exam Level) Answers are given below each question. 1. Brooding is required for chicks up to: a) 1–7 days b) 0–4 weeks c) 4–8 weeks d) 8–10 weeks Answer: b 2. Ideal brooding temperature on day-1 is: a) 28°C b) 32°C c) 35°C d) 40°C Answer: c 3. Heat is reduced every week by: a) 1°C b) 2°C c) 3°C d) 5°C Answer: c 4. Heat must be continued until chicks maintain body temperature of: a) 37°C b) 39–40°C c) 42°C d) 45°C Answer: b 5. Brooding with mother hen is called: a) Natural brooding b) Artificial brooding c) Semi brooding d) Free brooding Answer: a 6. Equipment-based brooding is known as: a) Natural b) Artificial c) Mechanical d) Incubation Answer: b 7. Most commonly used brooder in commercial farms: a) Charcoal stove b) Gas brooder c) Electric hover brooder d) Wood stove Answer: c 8. Chicks huddle together under the brooder when: a) Heat is adequate b) Heat is excess c) Heat is insuf...
Read more

Poultry Production Terminology – 50 MCQs

-
 📘 Poultry Production Terminology – 50 MCQs 1. “Broiler” refers to birds raised for: A) Eggs B) Meat C) Breeding D) Feathers Answer: B 2. “Layer” means a bird used for: A) Meat production B) Egg production C) Hatchery D) Exhibition Answer: B 3. “Chick” refers to: A) Young bird below 1 week B) Newly hatched bird C) 10-week bird D) Layer bird Answer: B 4. “Cockerel” means: A) Adult male B) Young male C) Adult female D) Young female Answer: B 5. “Pullet” refers to: A) Young hen B) Old hen C) Male chick D) Broiler Answer: A 6. “Hen” refers to: A) Adult female chicken B) Adult male chicken C) Young chick D) Quail Answer: A 7. “Rooster” is: A) Young male B) Adult male C) Layer bird D) Vaccinated chick Answer: B 8. “Debeaking” is: A) Trimming of beak B) Trimming of nails C) Cutting of feathers D) Removal of toes Answer: A 9. “Brooding” means: A) Feeding chicks B) Artificial warming of chicks C) Vaccination D) Egg grading Answer: B 10....
Read more

Chick Arrival & Brooding Management MCQ

-
Image
 Chick Arrival & Brooding Management 1. Brooding temperature in first week? a) 25°C b) 33–35°C c) 40°C d) 20°C Ans: b 2. Best litter material for chicks? a) Sand b) Wood shavings c) Mud d) Paper Ans: b 3. Litter depth should be: a) 1 cm b) 2 cm c) 4–6 cm d) 10 cm Ans: c 4. Pre-heating shed time: a) 1 hour b) 3 hours c) 6–8 hours d) 24 hours Ans: c 5. Huddling chicks indicate: a) Heat excess b) Cold c) Disease d) Hunger Ans: b 6. Scattered chicks indicate: a) Ideal temp b) Cold c) Heat d) Hunger Ans: c 7. Ideal placement of feeders first week: a) Close to brooder b) Outside the guard c) At corners d) Near door Ans: a 8. Brooder guard height: a) 10 cm b) 30–40 cm c) 1 meter d) 2 meters Ans: b 9. First-day water should contain: a) Antibiotics b) Glucose + electrolytes c) Salt d) Oil Ans: b 10. Chick activity should be checked after: a) 10 min b) 1 hour c) 6 hours d) One day Ans: b 11. Brooding mainly required for: a) La...
Read more

Care & Management of Broilers MCQ

-
  Care & Management of Broilers MCQ Broiler farming आजच्या काळात सर्वात वेगाने विकसित होणारा livestock व्यवसाय आहे. Broilers हे जलद वाढणारे commercial birds असल्यामुळे त्यांना scientific housing, balanced feeding, proper healthcare, temperature control आणि record keeping आवश्यक असते. योग्य care मिळाल्यास broilers 35–42 दिवसात market weight आणि चांगला profit देतात. म्हणूनच broiler management समजून घेणे विद्यार्थी, शेतकरी, poultry workers आणि entrepreneurs साठी खूप महत्वाचे आहे. 1. Broilers are mainly reared for: a) Eggs b) Meat ✔️ c) Feathers d) Exhibition 2. Market age of broilers is generally: a) 12 weeks b) 6–8 weeks ✔️ c) 16 weeks d) 1 year 3. Orientation of a poultry house should be: a) North–South b) East–West ✔️ c) Diagonal d) Circular 4. Optimum brooding temperature first week: a) 20–25°C b) 32–34°C ✔️ c) 40°C d) 10°C 5. Space requirement per broiler bird: a) 2 sq.ft b) 1 sq.ft ✔️ c) 5 sq.ft d) 10 sq.ft 6. Broilers require ___% protein in ...
Read more