शेळी निवास व्यवस्था

-
 

शेळी निवास व्यवस्था (Goat Housing System)


 

        शेळीपालनात योग्य निवास व्यवस्था (Housing System) फार महत्वाची असते. स्वच्छ, कोरडे आणि हवेशीर गोठा शेळ्यांना निरोगी ठेवतो, रोग कमी करतो आणि उत्पादनक्षमता वाढवतो. या लेखात आपण स्थान निवड, गोठ्याचे प्रकार, जागेचे माप, वायुवीजन आणि खर्च याबद्दल सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.

1) गोठ्याचे योग्य स्थान (Location Selection)

  1. उंच जागा निवडा जेणेकरून पावसाचे पाणी अडकणार नाही.
  2. गोठ्याभोवती पाणी साचणार नाही याची खात्री करा.
  3. गावाच्या बाहेर किंवा शांत जागेत गोठा असावा.
  4. रस्त्याजवळ असल्यास वाहतुकीची सोय होते.
  5. गोठ्याजवळ स्वच्छ पिण्याचे पाणी व चारापिकांची सोय असावी.

2) शेळ्यांच्या गोठ्याचे प्रकार (Types of Goat Housing)

✔ A) पारंपरिक गोठा (Conventional Shed)

  • मातीचे किंवा सिमेंटचे जमिनीवर बांधलेले.

  • ग्रामीण भागात सर्वाधिक प्रचलित.

✔ B) उंचावरचा गोठा (Raised Platform Housing)

  • जमिनीपासून 3–4 फूट उंच.

  • खालील जागेत विष्ठा व पाणी ओघळते → स्वच्छता चांगली राखली जाते.

  • प्रसूतीसाठी आदर्श.

✔ C) अर्ध-उंच गोठा (Semi–Raised Shed)

  • काही भाग उंच, काही भाग जमिनीवर.

  • मध्यम खर्चासाठी योग्य.


3) जागा आवश्यकता (Space Requirement for Goats)

शेळ्यांचा प्रकार          लागणारी जागा (स्क्वेअर फूट)
प्रौढ शेळी/बोकड         10 – 12 sq ft
शेळ्या व लहान पिल्ले          6 – 8 sq ft
बकरा (Breeding buck)          15 – 20 sq ft
गटातील बकर्‍या          25 – 30 sq ft (सामूहिक जागा

4) वायुवीजन (Ventilation)

  • गोठ्यात ताजी हवा येण्याची Cross ventilation असावी.

  • खिडक्या मोठ्या व जाळीदार असाव्यात.

  • तापमान नियंत्रित राहिल्याने उष्णतेमुळे शेळ्यांना त्रास होत नाही.


6) गोठ्याची स्वच्छता व व्यवस्थापन (Maintenance & Hygiene)

  • दररोज गोठा कोरडा व स्वच्छ ठेवा.

  • आठवड्यातून 1–2 वेळा सॅनिटायझेशन करा.

  • उंदरांची व माशांची वाढ थांबवा.

  • प्रसूतीपश्चात शेळीसाठी स्वतंत्र जागा ठेवा.

7) गोठा बांधकामाचा अंदाजे खर्च (Approx Cost)

खर्च जागा, साहित्य आणि बांधकामावर अवलंबून असतो:

  • 10–15 शेळ्यांसाठी साधा गोठा → ₹20,000 – ₹40,000

  • 20–30 शेळ्यांसाठी AC शीटसह गोठा → ₹50,000 – ₹90,000

  • Raised (उंच) गोठा → ₹80,000 – ₹1,50,000

कमी बजेटमध्ये बांबूचा गोठा हा उत्तम पर्याय आहे.


निष्कर्ष


योग्य निवास व्यवस्था केल्यास शेळ्यांचे आरोग्य, वाढ आणि उत्पादन यामध्ये मोठा फरक पडतो. स्वच्छ, हवेशीर आणि कमी खर्चिक गोठा हा यशस्वी शेळीपालनाचा पाया आहे.


Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Poultry Brooding – 50 MCQs Set 2

-
Image
 Poultry Brooding – 50 MCQs 1. The brooding period mainly refers to the first: a) 7 days b) 14 days c) 21–28 days d) 35 days Answer: c 2. The best indicator of correct brooding temperature is: a) Thermometer b) Chick behavior c) Litter color d) Feed intake Answer: b 3. Ideal floor temperature at chick placement: a) 21°C b) 25°C c) 28–30°C d) 35°C Answer: c 4. The zone of thermal comfort for chicks is called: a) Thermo-neutral zone b) Comfort zone c) Heat tolerance zone d) Brooding ceiling Answer: a 5. Heat stress in chicks begins when temperature crosses: a) 30°C b) 33°C c) 35°C d) 40°C Answer: c 6. A “cold chick” will mostly show: a) Open-mouth breathing b) Spreading wings c) Piling together d) Drinking excess water Answer: c 7. Brooder temperature is usually maintained by adjusting: a) Feed quantity b) Litter type c) Heat source height d) Ventilation fans Answer: c 8. The humidity must be controlled mainly to avoid: a) Feather shedding ...
Read more

Poultry Brooding – 50 MCQs set 1

-
Image
  Poultry Brooding – 50 MCQs SET 1  (Competitive Exam Level) Answers are given below each question. 1. Brooding is required for chicks up to: a) 1–7 days b) 0–4 weeks c) 4–8 weeks d) 8–10 weeks Answer: b 2. Ideal brooding temperature on day-1 is: a) 28°C b) 32°C c) 35°C d) 40°C Answer: c 3. Heat is reduced every week by: a) 1°C b) 2°C c) 3°C d) 5°C Answer: c 4. Heat must be continued until chicks maintain body temperature of: a) 37°C b) 39–40°C c) 42°C d) 45°C Answer: b 5. Brooding with mother hen is called: a) Natural brooding b) Artificial brooding c) Semi brooding d) Free brooding Answer: a 6. Equipment-based brooding is known as: a) Natural b) Artificial c) Mechanical d) Incubation Answer: b 7. Most commonly used brooder in commercial farms: a) Charcoal stove b) Gas brooder c) Electric hover brooder d) Wood stove Answer: c 8. Chicks huddle together under the brooder when: a) Heat is adequate b) Heat is excess c) Heat is insuf...
Read more

Poultry Production Terminology – 50 MCQs

-
 📘 Poultry Production Terminology – 50 MCQs 1. “Broiler” refers to birds raised for: A) Eggs B) Meat C) Breeding D) Feathers Answer: B 2. “Layer” means a bird used for: A) Meat production B) Egg production C) Hatchery D) Exhibition Answer: B 3. “Chick” refers to: A) Young bird below 1 week B) Newly hatched bird C) 10-week bird D) Layer bird Answer: B 4. “Cockerel” means: A) Adult male B) Young male C) Adult female D) Young female Answer: B 5. “Pullet” refers to: A) Young hen B) Old hen C) Male chick D) Broiler Answer: A 6. “Hen” refers to: A) Adult female chicken B) Adult male chicken C) Young chick D) Quail Answer: A 7. “Rooster” is: A) Young male B) Adult male C) Layer bird D) Vaccinated chick Answer: B 8. “Debeaking” is: A) Trimming of beak B) Trimming of nails C) Cutting of feathers D) Removal of toes Answer: A 9. “Brooding” means: A) Feeding chicks B) Artificial warming of chicks C) Vaccination D) Egg grading Answer: B 10....
Read more

Chick Arrival & Brooding Management MCQ

-
Image
 Chick Arrival & Brooding Management 1. Brooding temperature in first week? a) 25°C b) 33–35°C c) 40°C d) 20°C Ans: b 2. Best litter material for chicks? a) Sand b) Wood shavings c) Mud d) Paper Ans: b 3. Litter depth should be: a) 1 cm b) 2 cm c) 4–6 cm d) 10 cm Ans: c 4. Pre-heating shed time: a) 1 hour b) 3 hours c) 6–8 hours d) 24 hours Ans: c 5. Huddling chicks indicate: a) Heat excess b) Cold c) Disease d) Hunger Ans: b 6. Scattered chicks indicate: a) Ideal temp b) Cold c) Heat d) Hunger Ans: c 7. Ideal placement of feeders first week: a) Close to brooder b) Outside the guard c) At corners d) Near door Ans: a 8. Brooder guard height: a) 10 cm b) 30–40 cm c) 1 meter d) 2 meters Ans: b 9. First-day water should contain: a) Antibiotics b) Glucose + electrolytes c) Salt d) Oil Ans: b 10. Chick activity should be checked after: a) 10 min b) 1 hour c) 6 hours d) One day Ans: b 11. Brooding mainly required for: a) La...
Read more

Care & Management of Broilers MCQ

-
  Care & Management of Broilers MCQ Broiler farming आजच्या काळात सर्वात वेगाने विकसित होणारा livestock व्यवसाय आहे. Broilers हे जलद वाढणारे commercial birds असल्यामुळे त्यांना scientific housing, balanced feeding, proper healthcare, temperature control आणि record keeping आवश्यक असते. योग्य care मिळाल्यास broilers 35–42 दिवसात market weight आणि चांगला profit देतात. म्हणूनच broiler management समजून घेणे विद्यार्थी, शेतकरी, poultry workers आणि entrepreneurs साठी खूप महत्वाचे आहे. 1. Broilers are mainly reared for: a) Eggs b) Meat ✔️ c) Feathers d) Exhibition 2. Market age of broilers is generally: a) 12 weeks b) 6–8 weeks ✔️ c) 16 weeks d) 1 year 3. Orientation of a poultry house should be: a) North–South b) East–West ✔️ c) Diagonal d) Circular 4. Optimum brooding temperature first week: a) 20–25°C b) 32–34°C ✔️ c) 40°C d) 10°C 5. Space requirement per broiler bird: a) 2 sq.ft b) 1 sq.ft ✔️ c) 5 sq.ft d) 10 sq.ft 6. Broilers require ___% protein in ...
Read more